Haptotherapie gaat over het herkennen en het onderkennen van het gevoel in je. Dat je vervolgens niet klákkeloos moet handelen naar je gevoel vind ik treffend terug in de geschiedenis van David en Batseba, zoals dat beschreven staat in 2 Sam 11 en 12
Hoe kan het komen dat David, ondanks dat hij al vele vrouwen bezat, zo snel door de knieën ging en zich Batseba toe-eigende? Ik wil daar een aantal suggesties voor aandragen. Daarmee zeg ik niet dat het zo gegaan moet zijn. Het zijn ideeën die de ruimte mogen krijgen omdat de Bijbel niet exact aangeeft wat er precies in het hart van David gebeurd is. Ik zeg er ook bij dat deze uiteenzetting zijn daad niet mag rechtvaardigen. Hij is voor de volle 100% verantwoordelijk voor zijn keuzes en handelen, hoe de omstandigheden hem ook in haar armen dreven.
Ik wil het verhaal van de Bijbelse David toelichten omdat volgens mij de kans groot is dat er meer speelt dan alleen een platte lust, zin in seks. Zoals bij vele vormen van overspel er meestal meer kan spelen dan alleen het bevredigen van een opwelling.
Verveling
De woorden van 2 Sam. 11:2 roepen bij mij een sfeer van verveling op. Overdag wat op bed hangen, wat heen en weer lopen over het dak. Bij verveling kan je een leegte voelen die je wilt ‘vullen’. Je gaat iets doen om je prettiger te voelen. Vaak is dat iets laagdrempeligs en het moet vooral niet teveel inspanning kosten. Voor de een is dat gaan eten, waarbij vooral zoetigheden het goed doen; de ander zet de tv aan en komt urenlang niet van de bank af en bij weer een ander komt er een hang naar een lijfelijke ervaring en vult de leegte op door zelfbevrediging. Het woord zelfbevrediging raakt de kern: het bevredigt wel maar het vervult nooit. Mogelijk dat die verveling bij David een rol heeft gespeeld en hem in de richting van de valkuil van ‘seksuele lust’ heeft gedreven.
Latente frustratie?
David was de 8ste zoon van Isaï. God zag in David iemand wat anderen niet in hem zagen. Voor zijn familie was David niet bepaald betekenisvol. Toen de profeet Samuel naar Isaï in Bethlehem ging om daar de een van Isaï’s zonen te zalven was David er in eerste instantie niet eens bij en werd David niet eens bij name genoemd. Zijn vader duidde hem aan met ‘de jongste’. Vanuit de grondtekst kan je dit woord ook vertalen met: het kleintje, de onbetekenende, de onbelangrijke. Ook na de zalving wordt hij nog niet voor vol aangezien; noch door zijn broer, noch door het volk, noch door de Koning. In een latere fase heeft hij zich meer dan eens moeten bewijzen en is hij bedreigd en bedrogen.
Schade opgelopen in de kinderjaren kan gevolgen hebben tot op hoge leeftijd. Ik vind het te ver gaan om te beweren dat David iemand was met latente frustraties. Daarvoor vind ik in de Bijbel te weinig draagvlak. Ik lees wel dat hij vaak op de proef is gesteld. Wat ik in ieder geval weet is dat bij de ‘Davids’ die ik in de praktijk zie frustratie zeker een rol speelt.
De staat van het huwelijk met Michal
Het begin leek mooi. Michal was verliefd op David. Echter, haar vader Saul had een berekenend plan om zijn dochter aan David uit te huwelijken. David moest als bruidsschat honderd voorhuiden van Filistijnen leveren. Ten diepste was het Sauls plan om David om te laten brengen. David ging fanatiek te werk en leverde Saul het dubbele aantal voorhuiden. Was dat omdat de liefde met Michal wederkerig was? Dat lees ik nergens. Was Davids fanatisme zo groot omdat hij op die manier wilde laten zien dat hij niet bang was voor Saul, die hem bijna met zijn speer had doorkliefd? Was het een afrekening met het bedrog van Saul en de vernedering door Saul ten aanzien van het annuleren van zijn huwelijk met zijn dochter Merab?
De start mag dan niet optimaal zijn maar Michal trouwt met de man van haar dromen. Maar er komen kinken in de kabel. Michal zal tot haar grote teleurstelling kinderloos blijven. Het huwelijk van David met Michal werd vervolgens door haar vader Saul verbroken en ze werd weggegeven aan een man met de bedenkelijke (bij)naam Paltiël (dat betekent: verbannen -van God-). De ruzie tussen Michals vader Saul en haar man David werd o.a. over haar rug uitgevochten. Hoeveel ontgoocheling kan een mens verdragen? Nadat David haar na de dood van Saul weer terug-nam als vrouw is het de vraag in hoeverre het huwelijk nog een diepe verbondenheid vanuit liefde kende. Zeker ook omdat over David geschreven staat dat hij “in Jeruzalem nog meer vrouwen nam en nog meer zonen en dochters verwekte”. Als Michal David verafschuwde, van hem walgde, hem minachtte dan is het samen genieten van de (seksuele) relatie ook ver te zoeken. Was David verlangend naar lichamelijk contact; onrustig als hij was die bewuste middag toen hij Batseba daar beneden onder het paleis zag in al haar schoonheid? Een prachtige naakte vrouw… Daar verloor David zijn beheersing over zijn lusten.
Macht en aanzien erotiseert
Het is een gegeven uit de psychologie en uit de biologie: macht en aanzien heeft op de een of andere manier ook een erotiserende aantrekkende werking. J.F. Kennedy, Henry Kissinger, Bill Clinton, Prins Bernhard, François Mitterand, Silvio Berlusconi…; ik kan de lijst gemakkelijk veel langer maken. Allemaal mensen die hoge posities bekleedden, alles hadden wat ze maar konden krijgen en zich nóg meer toe-eigenden. Dat kan in de oerdrift van de mens en het dier liggen. Immers, als je een relatie hebt met iemand die macht en aanzien heeft is de kans op een veilige omgeving groter, de kans op overleving groter en is de kans groter dat je nageslacht ter wereld brengt en daarmee de soort in stand houdt. Voor vrouwen geldt meer het aspect van een bepaalde mate van veiligheid en zekerheid, voor mannen meer het hebben van veel vrouwen om zo ‘de instandhouding van de soort’ te garanderen.
David is een man met veel macht en veel aanzien. Hij staat hoog op de sociale ladder. Op het moment dat hij een oogverblindende schoonheid ziet zullen bij hem natuurlijke instincten gaan werken; de voortplantingsdrift. De schoonheid van een vrouw is een teken van haar gezondheid en kracht met als functie en betekenis dat de kans op het voortbrengen van nageslacht groter is. Dit kan de opwinding, de drift bij David mogelijk verklaren. Het mag echter zijn daad niet rechtvaardigen.
Dat David opgewonden werd van Batseba, dat kan je hem niet kwalijk nemen. Hij is een man van vlees en bloed en seksueel prikkelbaar. Wel is hem kwalijk te nemen dat hij allerlei gedachten binnen heeft laten komen, er ruimte aan heeft gegeven in zijn hoofd en hart en de daad bij zijn gedachten heeft gevoegd. Hij heeft haar het bed in geleid. Hij verloor zijn heldere verstand; het verstand waarmee hij eigenlijk zijn driften had moeten beteugelen.
Stress
Of dit bij David een rol heeft gespeeld is me niet duidelijk. Hoewel… het zou mogelijk kunnen zijn. Hij stond op van zijn rustbed zo rond het einde van de middag of aan het begin van de avond en liep het balkon op en ging daar wat ijsberen. Mensen die een middagdutje doen, doen dat meestal ergens aan het begin van de middag, op het warmste moment van de dag. Waarom lag David later op de middag op bed? Had hij zorgen? Hij had net ‘heel Israël’ onder zijn verantwoordelijkheid erop uitgestuurd om te gaan strijden. Iemand die veel macht en aanzien heeft, iemand die grote verantwoordelijkheden draagt, heeft ook veel te verliezen. Iedereen zal proberen zijn positie te handhaven of zelfs te verbeteren. Onder die omstandigheden rustig blijven? Hoe kan je spanning sneller ontladen dan door een stevige vrijpartij.
Bij het doen van (literatuur-)onderzoek voor deze site ontdekte ik twee gegevens die kunnen aansluiten op de situatie van David. Seksclubs in Nederland worden heel veel bezocht door zakenmensen en mensen in hoge maatschappelijke posities. Mensen die leiding geven aan veel mensen en verantwoordelijkheden dragen voor grote sommen geld. Verder blijkt het dat seksclubs duidelijk aantoonbaar in het voorjaar een piek hebben in de bezoekersaantallen. Lentekriebels. En wanneer speelde de situatie van David met Batseba zich af?
Hebzucht en ongeremdheid
De basis van hebzucht is de angst tekort te komen, het nooit genoeg hebben, het grenzeloos meer willen hebben. David ‘nam’ zich vele vrouwen en bijvrouwen. En die vrouwen had hij vast niet alleen voor de sier. Ik realiseer me dat er grote culturele verschillen zijn tussen die tijd en dat land en het onze. Ik wil wat voorzichtig zijn met interpretaties. Kan er bij David, met al zijn vrouwen, iets ongeremds en dwangmatigs zitten op het gebied van seksualiteit?
Vooral in het Tweede Verbond, het Nieuwe Testament wordt veelvuldig tegen hebzucht gewaarschuwd. David werd door Natan (in Samuel 12) keihard geconfronteerd met de heftige gevolgen van zijn hebberigheid. Op het najagen van begeerte heeft nooit een zegen gerust. Bij Adam en Eva niet, bij Lot niet, bij Juda niet, bij Achan niet, bij Simson niet, bij vele andere voorbeelden uit de Bijbel niet. En ook bij jou niet en bij mij niet. Probeer niet verder te reiken dan je waar kan/mag maken en probeer je onvervulde verlangens en behoeftes te dragen. Laat je niet ‘knechten’ door wat men vindt wat de norm is of door je eigen inhaligheid.
De rol van Batseba
Terzijde wil ik wat schrijven over de mogelijke rol van Batseba. Alles wat ik hiervoor geschreven heb over David kan natuurlijk ook gelden voor de rol van de vrouw. Ik heb een aantal ‘Batseba’s’ in behandeling gehad. Vrouwen die willens en wetens trokken aan het huwelijk van een getrouwde man.
Ik vermoed met enige voorzichtigheid dat Batseba niet zo onschuldig was als dat ik eerder verondersteld heb. David stond op het dak van zijn paleis. Hij zag Batseba niet in de verte maar beneden zich. Hij moet dus, bij wijze van spreken, over het randje van zijn balkon buigen om haar te zien. Ze was blijkbaar erg dicht in de buurt van het paleis. David vond haar heel mooi; ze was zeer schoon van uiterlijk. Dus was Batseba op ‘zichtafstand’. Volgens mij had zij niets in die tuin te zoeken. Het lijkt erop dat het niet haar gewoonte was om te doen. Immers, David doet navraag over wie die vrouw was. Was David slecht op de hoogte van wie zijn directe buren waren? Lijkt me wat vreemd als er zo’n knappe verschijning naast je woont. Dus is er ook nog een andere optie mogelijk: was Batseba wel zijn buurvrouw? En, waarom stond zij uitgerekend dáár zich poedelnaakt te baden? Wist Batseba van de huwelijksproblemen van David en Michal? Batseba is op dat moment een alleenstaande vrouw omdat haar man Uria weg is. Misschien was Uria al een aantal maanden van huis. Wat heeft zij geweten van de strubbelingen in het huwelijk van David? Had zij haar oog gericht op de knappe David? Geldt ook voor Batseba de kreet ‘macht erotiseert’?
Na de menstruatie stijgt het gehalte aan oestrogenen en progesteron in het bloed waardoor er een groter verlangen kan zijn naar seks. Had Batseba behoefte aan seks, nu de periode van haar onreinheid/ongesteldheid voorbij was?
Batseba is natuurlijk niet verantwoordelijk voor de keuzes die David maakt en voor zijn handelswijze. Zoals wij ook nooit verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor wat een ander doet. Maar… we hebben wel invloed op de keuzes die een ander maakt. En dat zou haar wel mede verantwoordelijk maken voor wat er gebeurde. Ze is in mijn ogen niet alleen ‘willoos slachtoffer’ van Davids dadendrang. Temeer omdat ze Davids verzoek niet geweigerd heeft.
Ik vind het opvallend dat in het geslachtsregister van Jezus, zoals vermeld in Mattheüs 1, de naam van Batseba niet genoemd wordt. Ze staat daar vermeld als “de vrouw van Uria”. Is dat om daarmee aan te geven dat ze oorspronkelijk onwettig bij David gekomen is? Of is dat om uit te drukken dat God zo genadig is dat hij zondige mensen betrekt in de uitvoering van Zijn plannen en dat benadrukt door haar naam niet te noemen? Of wordt juist Uria hier bewust weer door God aangehaald? De naam van de man van Batseba, die David koste wat het kost probeerde te laten verdwijnen? David heeft drie pogingen ondernomen om Uria uit de weg te ruimen, van de aardbodem te laten verdwijnen om zijn daden te verdoezelen.
Wat had David niet moeten doen
Ik kan er heel kort over zijn. Er zijn twee dingen die David niet had moeten doen:
- Wat hij gedaan heeft, namelijk met Batseba het bed delen. De geschiedenis is bekend en alle grote gevolgen ervan ook. Voor hem, voor Batseba, voor het kindje dat eruit voortkwam, voor zijn gezin, voor zijn familie, voor het volk
- Zijn (seksuele) verlangens en behoeftes ontkennen, doen alsof het er niet is. Die gevoelens zijn een realiteit in hem. Daar moet hij naar gaan kijken, onderzoeken wat er allemaal in hem speelt en er mee aan de slag gaan
Er is eigenlijk nog een derde wat David niet had moeten doen, maar dat is iets dat ná de zonde speelt. David probeerde op meerdere manieren de gevolgen van zijn daad, de zwangerschap van Batseba, te verdoezelen. Het doet God verdriet als we zondigen. Maar als we zondigen wil Hij graag dat we onze fouten uitspreken en onze zonden belijden. Dan kan Hij zijn vergevende liefde aan ons geven.
Wat had David wel kunnen doen
In David leefde een seksueel verlangen en een hebzucht naar een vrouw, terwijl hij al meerdere vrouwen had. Hoe had hij met dat seksueel verlangen kunnen omgaan? Ik maak daarin een onderscheid tussen wat hij op dat ene moment had kunnen doen en wat hij in een latere fase had kunnen doen. Daarmee reik ik aan wat iedereen kan doen die zich een beetje in David of Batseba herkent.
Wat had David op die namiddag kunnen doen nog voordat hij Batseba binnen riep?
- Direct gaan bidden en God vragen om zijn hart en gedachten te behoeden (naar Filp. 4:6-7). Zoals hij bijvoorbeeld later in Psalm 141:4,9 God smeekt om hulp.
Nog sterker vind ik het terug in wat koning Hizkia doet op het moment dat hij aangevallen wordt. Hij ging naar de tempel en legde een brief met alle hoon en spot open voor de Heer neer. Als ik dat lees dan vind ik het prachtig; zo sterk, zo vol vertrouwen. - Iemand vragen om voor hem te bidden om hem te beschermen tegen zijn aandrang tot overspel.
- Hij had een raadsman bij zich kunnen roepen en met hem delen wat hem allemaal bezighield
- Iets gaan doen waar zijn hart lag: bijvoorbeeld zijn lier pakken en muziek gaan maken; de energie van de begeerte aangaan en op een andere manier uiten/vormgeven
- Hij had Batseba kunnen/moeten wegsturen en haar eens goed duidelijk laten maken welke invloed haar gedrag kan hebben op anderen; als ze zich dat al niet bewust was.
Wat wij kunnen doen
Bij de ‘Davids’ en ‘Batseba’s’ die in een therapeutisch proces zitten zullen de volgende punten bekeken en uitgewerkt moeten worden.
- Wat betekent ‘verveling’ voor je? Wat speelt er dan in je en hoe kan je op een gezonde manier invulling geven aan ‘verveling’ of misschien de momenten van verveling laten zijn voor wat ze zijn? Welke strategieën werken voor jou op het moment dat jij je verveelt? Als ik een cliënt heb die daar vaker mee geconfronteerd wordt, dan werk ik dat uit in een zogenaamd ‘signaleringsplan’.
- Latente frustratie. In de therapie moet gekeken worden wat de schade is die in de kinderjaren is opgelopen en hoe dat tot op de dag van vandaag van invloed is. Er zal een proces van rouw en aanvaarding en heling doorlopen moeten worden.
- Werken aan je huwelijk. Sta stil bij wat er aan gevoelens, gedachten en behoeftes in je leven. Onderken dat, erken dat, open dat naar je partner toe. Wees eerlijk naar elkaar en spaar jezelf niet. Jezelf of de ander sparen is vrijwel altijd gebaseerd op angst.
Wees open in wat jouw (seksuele) verlangens zijn, wat jouw behoeftes zijn, zeg wat je van je (seksuele) relatie vindt, wat je belangrijk vindt, hoe jij het seksuele contact ziet, waar jouw behoeftes liggen, waar jouw grenzen liggen, enzovoort, enzovoort. Geef aan wat jij aan de ander kan en wil geven en blijf daar trouw aan. - Mensen die overspel plegen zoeken buiten hun huwelijk iets wat ze in de relatie met de eigen partner niet of onvoldoende vinden. In ieder huwelijk zullen er dingen zijn waarin je behoeftes niet vervuld zullen worden. Dat hoeft op zich het probleem niet te zijn. Een huwelijk hoeft geen 10 te zijn, geen 9. Een 8 is ook een hele mooie voldoende. Kan je dragen, kan je aanvaarden dat niet al je (seksuele) verlangens in de beslotenheid van het huwelijk vervuld kunnen worden? Is je focus gericht op dat wat je niet hebt, waardoor je verlangens alleen maar irreëel groter worden of ben je tevreden met wat je wel hebt?
- Zit je in een positie die hoger is op de sociaalmaatschappelijke ladder; wees je bewust van het fenomeen dat macht en aanzien kan erotiseren. Bid om bescherming en laat voor je bidden.
- Als je werkt onder druk, als je een positie hebt waarin je grote verantwoordelijkheden hebt of voelt is het goed om een coach te hebben, een vertrouwenspersoon, een vriend of vriendin. Iemand waar je tegenaan kan praten, iemand waar je je hart kan uitstorten, waarmee je kan sparren.
Een mooi voorbeeld: Roger Federer is met afstand de beste tennisspeler aller tijden. Niemand heeft zoveel gewonnen als hij, niemand hoeft hem iets te leren over het tennisspel, heel weinig spelers kunnen in zijn schaduw staan. En toch, zelfs in de nadagen van zijn carrière blijft hij gebruik maken van een coach en heeft hij een psycholoog in zijn begeleidingsteam. - Ik ken bijna niemand die niet gevoelig is voor de aantrekkingskracht van seksualiteit. We zijn er nagenoeg allemaal in meer of mindere mate vatbaar voor. Ik net zo goed. En daarom moet ik over mijn gevoelens waken, begeerten buiten de deur houden en mezelf niet in verleiding brengen. Daarom heb ik een internetfilter. En als ik in de verleiding kom; weglopen en bidden om kracht! Ik heb veel aan een gebed, geënt op Filippenzen 4:7 zodat mijn gevoelens en gedachten niet op hol slaan.
- Op het moment dat je emotioneel vervlakt verlies je langzaam maar zeker het contact met jezelf. Als je het contact met jezelf verliest, verlies je de verbinding met je omgeving. Als je de verbinding met je omgeving verliest… loop je risico’s. Emotionele vervlakking is een waarschuwingssignaal. Daar moet je wat mee doen! Zoek uit wat er speelt.
- Voel je hebzucht in je? Dan ben je naar binnen gericht en niet in het contact, niet in de relatie. Dat moet een alarmsignaal zijn. En alarmsignalen mag je niet negeren. Het negeren van dergelijke signalen gaat een keer fout.
- Gelovend leven is ook strijden. Strijden tegen zondige gedachten en gevoelens, strijden tegen begeertes en hebzucht.
Het gaat er niet alleen om in Hem te geloven, maar ook voor Hem te lijden, in alle facetten van het leven. Dus ook in het beheersen van en strijden tegen seksuele drang. God wil en kan daar bij helpen! - Bid zonder ophouden om herstel en genezing van je schade, je driften, je begeerten. Op het moment dat er (seksuele) gedachten in je opkomen kan je die door Jezus ‘krijgsgevangen’ laten maken. Hij zal je vervolgens Zijn gaven er voor teruggeven.
- We mogen God bidden om ons niet in verzoeking te brengen en tegelijkertijd zullen we zelf de ‘Batseba’s’ (en ‘Davids’) buiten de deur moeten zien te houden. We mogen bidden dat de Geest van God onze harten en gedachten beschermt. Bidden is wat dat betreft te vergelijken met het eten van voldoende vitaminen. Hoe gezonder ik eet, hoe sterker ik ben en hoe weerbaarder ik ben tegen ziektes. Hoe meer ik bid, hoe weerbaarder ik ben, hoe sterker ik me voel om weerstand te bieden tegen de verleidingen.
En als je een kwetsbaarheid hebt die je moeilijk in de hand hebt (“de geest is wel gewillig maar het vlees is zwak”), dan moet je preventieve maatregelen nemen. Sluit een verbond met je ogen. Een van mijn cliënten had de gewoonte om ’s avonds laat nog even ‘teletekst’ te kijken als zijn vrouw al naar boven ging. Nou, teletekst…; meestal een van de pornozenders van zijn digitale tv. De oplossing is zo simpel: laat een vriend van je een pincode invoeren om dat tv-kanaal te vergrendelen en jij komt er niet meer bij.
Als je in een kiosk moet zijn, kijk dan niet naar de bovenste planken van de schappen met ‘mannenlectuur’. - David probeerde zijn daden te verdoezelen en Uria van de aarde te laten verdwijnen. Maar onze daden zijn niet weg te moffelen. Ga niet bagatelliseren, je handelen goedpraten of ontkennen. Eens komen ze aan het Licht. Open je voor God en uit wat er diep in je verborgen zit. Belijd elkaar je zonden. Weet dit: welke zonde er begaan is, er is altijd genade en vergeving.
Wat mogen wij doen als mensen rondom de ‘Davids’ en ‘Batseba’s’?
- We mogen bidden voor deze wereld. Als ik ’s avonds in mijn bed lig dan luister ik soms nog even naar de radio. Juist op dat late tijdstip komt in het reclameblokje wel eens een commercial voorbij van ‘secondlove.nl’. Ik voel dan zoveel weerstand en boosheid in me. Maar ik mag God ook bidden om bescherming van huwelijken. Ik mag bidden voor deze wereld, waar de satan rond gaat als een brullende leeuw om te verslinden wat hij verslinden kan, waarbij hij huwelijken zeker niet overslaat. Omdat met een scheiding er zoveel meer kapot gaat dan alleen de relatie tussen een man en een vrouw. Het hakt erin bij aanwezige kinderen, het heeft invloed op familierelaties en vriendenbanden…
- We mogen bidden voor mensen in posities met verantwoordelijkheden en aanzien. Of dat nu gaat om mensen van de overheid, van het bedrijfsleven of het gaat om therapeuten, predikanten en pastoraal werkers. Dat we een muur van gebed vormen om hen te beschermen voor de invloeden van verleidingen.
Er is genade
Voor David was er genade. Volgens de wet hadden ze beiden gedood moeten worden. Dat ging, naar onze maatstaven, niet bepaald zachtzinnig, namelijk door steniging of verbranding. Echter; David hoeft niet te sterven, Batseba hoeft niet te sterven maar hun nog ongeboren zoon zal sterven in hun plaats. Hun zoon die sterft voor hun zonden. Een zoon die sterft voor de zonden van de ander. Er schiet een pijl door de tijd en geschiedenis: van het paleis van David, anno 1000 voor Christus naar Golgotha, 33 jaar na Jezus’ geboorte.
Zoals er voor David en Batseba genade was, zo is er voor alle ‘Davids’ en ‘Batseba’s’ genade, zo is er genade voor jou en voor mij. Voor ons allemaal. Immers, er is geen mens die niet zondigt. Zo ver als het oosten is van het westen, zo ver heeft Hij, God, onze zonden van ons verwijderd. Ik word zelf altijd zo bemoedigd door de woorden uit het Avondmaalsformulier: “Gedenkt en gelooft, dat het bloed van onze Here Jezus Christus vergoten is tot een volkomen verzoening van al onze zonden”. Vooral de twee woorden “volkomen” en “al” laat ik met volle teugen binnenkomen; ze zijn een zalving voor mijn bezwaard geweten.
Wat me ook veel kracht geeft zijn de woorden die ik bij aanvang van iedere dienst mag horen: “Genade zij u en vrede van God, onze Vader, en van de Here Jezus Christus”. Zo verwelkomt God ons in de samenkomsten. Sinds een paar jaar strek ik, bij het horen van die woorden, mijn beide lege handen geopend naar voren. Zo graag wil ik die woorden elke keer in mij ontvangen.
In ons mensen met al onze fouten mag ook het verlangen leven dat God ons leven in de hand neemt en ons leidt, zoals (dezelfde) David dat in zijn Psalmen weergeeft.