Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens. En als mens verschenen, heeft hij zich vernederd en werd gehoorzaam tot in de dood – de dood aan het kruis. (Filp. 2:6-8)
Zal hij, die zijn eigen Zoon niet heeft gespaard, maar hem omwille van ons allen heeft prijsgegeven, ons met hem niet alles schenken? (Rom. 8:32)
De engel zei tegen hen: ‘Wees niet bang, want ik kom jullie goed nieuws brengen, dat het hele volk met grote vreugde zal vervullen: vandaag is in de stad van David jullie redder geboren. Hij is de messias, de Heer. (Luk. 2:10-11)
Ik zal er eerlijk over zijn: ik heb niet zoveel met Kerst en al helemaal niet met kerstliedjes. Ik weet gewoon elk jaar niet goed wat ik ermee aan moet. Er is iets met Kerst waar ik moeite mee heb. Hoe verhoud ik me tot dit feest, dat zowel binnen de kerk als daarbuiten uitbundig gevierd wordt? Wat zoek ik, wat mis ik?
Het gegeven is helder en eenvoudig: we vieren dat Jezus als kind naar deze is aarde gekomen. Het is het feest van Zijn geboorte[1]. In mijn beleving wordt er teveel accent gelegd op het feest zelf maar veel te weinig stilgestaan bij waaróm Jezus naar de aarde is gekomen. En ook wat dit Hem gekost heeft.
Jezus kwam vrijwillig naar deze aarde die Hij, samen met de God-Vader en de God-Heilige-Geest, vele eeuwen daarvoor zelf geschapen had. Waarvan Hij, na de voltooiing ervan, had gezegd dat het goed was, zeer goed. Maar waar kwam Hij nú dan in terecht? In een stal. Het was er smerig. De (volgens de overlevering aanwezige) dieren moesten aan de kant, een houten bak werd ondersteboven gekieperd, het voer eruit, wat stro erin en klaar was het kraambedje.
Hij kwam in een levensgevaarlijke omgeving. Al direct na Zijn geboorte werd er jacht op Hem gemaakt en moesten zijn ouders, gewaarschuwd in een droom, met Hem op de vlucht. Dat gevaar is Hem Zijn hele leven blijven achtervolgen. Het was een nogal asociaal gebeuren in de wereld. Met alle onrecht, conflicten, egoïsme, onreinheid, verdorvenheid, leugen en zondigheid. Een sociale smerigheid waar ik vandaag de dag mee te maken heb. Dezelfde smerigheid waar ik eveneens deel vanuit maak; een smerigheid die ik nota bene ook zelf vaak veroorzaak.
Het is een smerigheid die als drijfzand werkt. Ondanks alle goede intenties die we hebben, lijken we steeds verder weg te zakken. Op eigen kracht komen we hier nooit meer uit. En dat ging God zó aan het hart dat Hij er álles voor over had om ons niet verloren te laten gaan, maar te redden van het wegzinken. In al Zijn ondoorgrondelijkheid en voor ons mensenbrein onbegrijpelijkheid offerde God-Vader daarvoor Zijn zoon Jezus op. En offerde Jezus zichzelf geheel vrijwillig op.
Kerst is onlosmakelijk verbonden met het lijden van Jezus. Misschien is Kerst wel het begin van Zijn lijdensweg. Een weg die begint in Bethlehem en ruim dertig jaar later eindigt op Golgotha in Jeruzalem. Zoals iemand uit onze gemeente het ooit zei: “Met Kerst zijn de eerste voetstappen richting Pasen al hoorbaar”. Zonder Kerst geen Goede Vrijdag en paasmorgen. En zonder Pasen stelt Kerst niets voor.
Jezus is van Zijn hemelse troon naar ons toegekomen. Hij heeft Zijn plek in de hemel verlaten en is naar deze ‘verdorven’ aarde gekomen. Hij is komen staan naast al onze zorgen en problemen. Beter gezegd, Hij is in ons lijden komen staan. Hij heeft hetzelfde lijden doorgemaakt wat wij ook doormaken. En daardoor kent Hij ons lijden en heeft Hij ons laten zien hoe Hij dit lijden aanvaardde en droeg. Zo leeft Hij met ons mee. Niet passief, maar actief: door ons met Zijn Geest kracht te geven om dit leven vol te houden. Nog meer: Hij heeft zich verbonden met ons lijden en heeft dat op Zich genomen. Alsof Hij zei: “Ik neem jullie plaats in, in het smerige en levensgevaarlijke drijfzand”.
Als we Kerst vieren zonder stil te staan bij wáarom Hij het gedaan heeft voor ons, voor míj gedaan heeft, wat het Hem heeft gekost en waarvan wij bevrijd worden dan hebben we niets te vieren. Ik zou wel meer die heilige verbijstering in mij willen voelen over Zijn sprong in het diepe naar ons toe. Ik zou wel meer heilige verbazing en ontzag in me willen ervaren dat juist dít de redding betekent uit mijn en onze smerigheid.
Het is zo’n onvoorstelbare daad van liefde en genade. Ik kan dat niet vatten. Dat zou ik zo graag beter willen begrijpen. Ik zou zo graag willen dat ik net zo geraakt ben door Hem als Hij door mij. Ik zou zo graag Zijn hart en beweegredenen willen begrijpen… wanneer ik mijzelf zou zien zoals Hij mij ziet… hoe anders zou ik dan nu in het leven staan. Kerst is een van de grote geheimenissen van God.
We hebben, ook binnen de kerk, Kerst misschien wel geromantiseerd met (te)veel bombarie er omheen. Daardoor verlies ik vaak het zicht op waar het werkelijk om gaat. Kerst is het beginsignaal van het lijden. Van Zíjn lijden; om óns te verlossen. Met Kerst begint Pasen.
Kerst en Pasen raken elkaar op meerdere vlakken.
De uitbundigheid van het feest van Christus’ geboorte is het uitbundige feest van Zijn opstanding uit de dood en het nieuwe leven.
Het “Ere zij God” van Kerst is het “U zij de glorie” van Pasen.
Het “Vrede op aarde voor alle mensen” van Kerst is het “Vrede zij u” van Jezus toen Hij op de Paasdag aan Zijn discipelen verscheen.
Met Kerst werd Jezus in doeken gewikkeld. Met Pasen heeft Hij deze doeken weer afgedaan en heeft Hij, als eersteling uit de doden, nieuwe kleren gekregen.
Misschien zouden we de avond voor Kerst een stiltewake kunnen houden of een vastendag, net zoals op Goede Vrijdag. Om ons beter of meer te doen beseffen waar het werkelijk om gaat. De stilte van de Goede Vrijdag is de stilte van Zijn dood. De stilte voor Kerst zou dan het besef kunnen vergroten hoe ons leven zonder Hem op een volledig dood spoor zit.
Dan mag na die wake en het bewust zijn van de ‘nacht van ons bestaan’, net als toen bij de herders, de hemel openscheuren en een onmetelijk engelenkoor het op een waanzinnige manier uitzingen van blijdschap. Want de Redder van ons allemaal heeft er voor gekozen om zich te gaan offeren. Door een eerste grootse stap te zetten: de smerigheid in.
Als ik dat zo weer op me laat inwerken dan is het werkelijk waar een goede reden om Kerst met veel enthousiasme te vieren. Maar dan wel vanuit het volle besef van wat er aan vooraf is gegaan. Bij ons en bij God.
Lord of Hosts, You’re with us
with us in the fire,
with us as a shelter,
with us in the storm.
You will lead us
through the fiercest battle,
oh where else would we go,
but with the Lord of Hosts.
‘Psalm 46’ van Misty Edwards
[1] Het goed is om te beseffen dat het moment waarop we Jezus’ geboortefeest vieren gekoppeld is aan het heidense feest van de zonnewende. Het is veel aannemelijker dat Jezus rond september geboren is. Klik hier voor meer achtergrondinformatie.