Inleiding
Je hoort het zo vaak aan het begin van een vakantie: “Hè-hè, heerlijk! Hier was ik echt aan toe!” Scholieren, studenten, mensen met of zonder betaalde baan, jong of oud; we hunkeren soms naar een periode van vrije tijd, zonder verplichtingen. We hebben bomvolle agenda’s en voor het maken van een afspraakje is het soms zoeken naar gaatjes. Velen van ons zijn druk. Misschien wel té druk. En daar betalen we een forse prijs voor.
Presteren zul je!
Ik heb een lijstje gemaakt waaraan we zoal moeten voldoen. Hou je vast. We moeten voldoen aan protocollen, studiepunten, prestatie indicatoren, tussentijdse- en eindbeoordelingen, functioneringsgesprekken, examens, audits, visitaties, PE-punten, selectietoetsen, assessments (volg je me nog? Ik ga gewoon verder.) certificaten, cijferlijsten, 360° feedback, PlanDoCheckAct-lussen, persoonlijke doelen, missie en visie, strategisch beleid, CITO-toetsen, accreditatiepunten, meedoen in de bedrijfscultuur want ‘zo doen we het hier altijd / zo hoort het’ (nog steeds niet afgehaakt?), AVG-proof documenteren, benchmarkers en, niet onbelangrijk, de mogelijke oordelen van anderen over jou als persoon en, als je een eigen onderneming hebt, de mogelijke reviews over jou op internet. De ratrace van het moeten voldoen aan haast verstikkende normen. Dit alles hangt onder de paraplu van MOETEN PRESTEREN; het liefst nog meer, groter en beter.
En dan niet te vergeten, die beklemmende vragen: hoe kom ik over op de ander, wat vindt de ander van mij, ben ik in beeld, word ik wel gezien? Een druk die mede gevoed wordt vanuit de social media.
Zucht….
Herkenbaar? Of spreek ik wartaal? Is het gek dat er links en rechts steeds meer mensen uit de boot vallen, jong en oud, die dit niet meer kunnen bijbenen? Volgens mij kan je in zo’n maatschappij alleen maar gek worden. En dat worden we zo langzaam maar zeker ook. Het aantal arbeidsongeschikten door een te hoge werkdruk is gigantisch, er is heel veel uitval op scholen en vervolgopleidingen en de mate van depressiviteit onder jongeren (meer dan eens in combinatie met suïcidaliteit) is schrikbarend. Was burn out vroeger iets voor mensen in een midlifecrisis, nu zie ik in mijn praktijk jongelui van eind tienerleeftijd die al op zijn en het leven niet meer aankunnen. Ik vind dat schrikbarend, shocking, pijnlijk en heel, heel verdrietig. Het maakt me opstandig. Er is iets fundamenteels mis in onze samenleving.
Jezus en ‘werkdruk’
De vraag is, hoe zit het dan bij Jezus? Kende Jezus dan geen druk of stress? Nou, nogal! Even een inkijkje in zijn dagelijks leven. Hij had namelijk een nogal drukke ‘baan’ en niet bepaald een baan van 8-tot-5.
Hij was veel op reis, regelmatig naar het buitenland en Hij was vaak langdurig van huis. [1]
Op die reizen sliep Hij meer dan eens in het open veld in plaats van in een comfortabel bed. [2]
Hij had onregelmatige werktijden en maakte soms lange dagen. [3]
Doorwerken tot in de avond deed Hij ook. [4]
Soms zonder te eten. [5]
Ook ’s nachts was Hij regelmatig bezig. [6]
Er werd veel van Hem gevraagd [7] en er werd van alle kanten aan Hem getrokken [8]
Meer dan eens werd er door derden een claim op Hem gelegd. [9]
Ook Hij kende vermoeidheid [10]
Hij voldeed in Zijn werk lang niet altijd aan de verwachtingen die anderen van Hem hadden. [11]
Hij ondervond meer dan eens weerstanden in zijn werk, zelfs van de mensen aan wie Hij leiding gaf. [12]
Meerdere keren werd geprobeerd om Hem een hak te zetten. [13]
Het werk dat Hij deed had soms emotioneel veel impact op Hem. [14]
Soms was Hij graag gezien en hingen ze aan Zijn lippen [15]maar met hetzelfde gemak werd hij weer aan de kant geschoven. [16]
Ik weet het, het klinkt mogelijk wat oneerbiedig richting onze Heiland, maar Jezus had naar onze maatstaven een hondenbaan met nogal slechte arbeidsvoorwaarden. Alle ingrediënten waren aanwezig voor een forse burn out. En toch kreeg Hij dat niet. Hoe kan dat? Voordat we verder gaan, lees eens het Bijbelgedeelte uit Johannes 4, de verzen 1-26.
Hoe voorkwam Jezus dat Hij overwerkt raakte
Wat deed Jezus nu wezenlijk anders dan de meesten van ons? Waardoor raken wij overwerkt en overspannen, daar waar Jezus Zijn intense leven wel leek vol te kunnen houden?
We hebben gelezen over de bijzondere ontmoeting van Jezus met de Samaritaanse vrouw bij de waterput. Als er over dit gedeelte gesproken of gepreekt wordt dan gaat het nagenoeg altijd over de Samaritaanse vrouw. Natuurlijk, God, de Voorzienigheid, heeft de zaken zo geleid dat Jezus en deze vrouw elkaar daar móesten treffen; uitgerekend bij de waterput en niet bij haar in het dorp. Zonder de discipelen erbij, zonder de dorpsgenoten erbij, weg uit de context die zoveel impact op haar had. Ze was nu in de beslotenheid van een samenzijn; zij alleen met Jezus. Goddelijke leiding heet dat. Hele aardse argumenten spelen in dit verhaal net zo goed een rol, dat zaken lopen zoals ze lopen. En soms zijn, zonder dat je het direct door hebt, aardse argumenten en Goddelijke leiding op een wonderlijke manier met elkaar vervlochten. Zoals hier. Wij kennen ook dat soort bijzondere momenten wel, waarbij we dan heel verbaasd kunnen zeggen: “Hé, da’s heel toevallig!” Maar toeval heeft ‘een naam’: het is Gods betrokkenheid in elk detail van ons leven. [17]
Ik wil me richten op zowel ‘de aardse lijn’ als op ‘de Goddelijke lijn’ in deze toevallige samenloop van omstandigheden.
De aardse lijn
Daarin zien we dat Jezus op reis was, samen met Zijn discipelen. Hij had het zwaar, was moe en Hij had honger [18]. Nou, hoe ‘aards’ wil je het hebben. En dat op het moeilijkste moment van de dag: het middaguur. Jezus trok een grens: ‘tot hier en niet verder’ en stopte. Hij schakelde ook hulp in: Hij stuurde Zijn discipelen op pad om eten te halen.
Jezus was niet alleen moe en had honger. Hij had ook behoefte aan water. Water dat Hij zelf niet kon putten omdat Hij geen emmer en geen touw bij zich had om water uit deze diepe put te halen [19]. Daarvoor schakelde Hij hulp in van ‘een toevallige’ voorbijganger, die wel de juiste middelen had, bij iets dat Hij menselijker wijs onmogelijk zelf kon. Jezus, de man die dorst had, die goed Zijn grenzen kon bewaken en hulp kon vragen kwam in ontmoeting met een grenzeloze vrouw met haar zes mannen, dorstig naar water en bovenal dorstig naar rust in haar opgejaagde lege leven.
Grenzen bewaken en hulp vragen, dat is wat Jezus deed. Naast deze twee manieren om met de druk om te gaan zijn er nog veel meer manieren in de Bijbel te vinden waarop Jezus de druk beheersbaar houdt en voor de noodzakelijke ontspanning zorgt. Zomaar een greep uit die vele manieren:
- Hij was duidelijk-eerlijk-transparant: Zijn ja was een ja en zijn nee was een nee [20]
- Hij erg flexibel en had geen moeite om van richting te veranderen, als dat nodig was. [21]
- Hij trok zich regelmatig terug om alleen te zijn, mede om uit te rusten.[22]
- Hij kon de dingen weer loslaten. [23]
- Hij gaf duidelijk zijn grenzen aan [24]
- Hij nam op tijd Zijn rust [25]
- Hij kon goed een feestje meevieren en hielp dat zo nodig ook op gang. [26]
- Hij onderhield Zijn sociale contacten [27]
- Hij stopte contacten die niet werkten [28] en gaf Zijn leerlingen aan hetzelfde te doen. [29]
- Hij ontvluchtte situaties die gevaarlijk of dreigend waren. [30]
- Hij rende niet [31] ook al was er soms grote haast [32]
Ik denk dat Hij, om het populair te zeggen, heel mindful bezig was. Theoloog en therapeut Philip Troost heeft daar overigens een prachtig boek over geschreven. [33] - In Zijn werk blijf Hij heel dicht bij Zichzelf, zonder speelbal te worden van anderen [34]
- Hij vergaf mensen die Hem te kort deden van harte en sloeg niet terug. [35] Zo probeerde Hij in de relatie te blijven of deze te herstellen.
- Jezus probeerde steeds de relatie te zoeken en in de verbinding te blijven, maar niet ten koste van alles. [36]
- Jezus begon de dag vaak met gebed [37]
- Hij zocht steeds het goede en Hij hield, voor zover het van Hem afhing, vrede met alle mensen [38]
- Hij deelde Zijn leven met zijn vrienden [39]
- Hij nam zijn gevoelens en emoties serieus en uitte die ook [40].
- Hij deed datgene wat er van Hem gevraagd werd en concentreerde zich daarop [41]
- Jezus leidde zijn discipelen actief op en delegeerde taken. [42]
- Hij hielp mensen graag maar Hij pleasde de ander nooit. [43]
(Ik heb nog heel veel te leren)
Jouw verantwoordelijkheid
Jezus laat ons zien dat je een eigen verantwoordelijkheid hebt hoe je omgaat met de druk van het leven. Je kan niet álles afschuiven op de omstandigheden. Natuurlijk, er is een kleine groep mensen die in het leven zo zwaar op de proef gesteld worden, die zoveel voor de kiezen krijgen, die zoveel tegenslagen kennen, dat het leed niet meer te dragen is en een burn out onvermijdelijk lijkt. Zij, die met Psalm 13 verzuchten:
Hoe lang nog, HEER, zult U mij vergeten,
hoe lang nog verbergt U voor mij uw gelaat?
Hoe lang nog wordt mijn ziel gekweld door zorgen
en mijn hart door verdriet overstelpt, dag aan dag? [44]
Voor hen én voor die hele grote groep mensen die moeite hebben met het trekken van grenzen, met ‘nee-zeggen’ en hulp vragen (de groep mensen die ik voor ogen heb bij het schrijven van dit artikeltje) wil ik naar het tweede lijn gaan. De Goddelijke lijn.
De Goddelijke lijn
Voor de Goddelijke lijn gaan we weer even terug naar het gelezen Bijbelverhaal. Want er zit, naast de aardse lijn en onze aardse verantwoordelijkheden, ook een Goddelijke lijn in. Ik weet niet hoe het voor jou is, maar ik heb wel eens bij het lezen van een Bijbelgedeelte, dat er ineens één zin uit de tekst opspringt, die als knipperende neonreclame de volledige aandacht opeist. In dit gedeelte is dat voor mij de zin: Jezus ging zitten bij de bron. [45]
Het was deze aardse bron waaruit de Samaritaanse vrouw water kon halen om van te leven en de dorst van haarzelf en van Jezus kon lessen. Maar evenzo werd deze vrouw uitgenodigd om Levend water te putten uit de Bron die naast de waterput zat, Jezus zelf. In de beslotenheid, zonder derden erbij. Zij alleen met God.
Zoals een paar hoofdstukken verderop Jezus zegt: Als iemand dorst heeft, laat hij tot Mij komen en drinken. Wie in Mij gelooft, zoals de Schrift zegt: Stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien. [46]
Jezus ging zitten zelf vaak zitten bij de Bron [47] en gaf daarmee een voorbeeld aan de vrouw wiens leven een chaos was. Jezus is zélf de Bron. De Bron waar deze vrouw bij kon gaan zitten en uit kon putten. Het gaf deze vrouw zoveel dat ze, zonder het aardse water, vol levenslust terugrende naar het dorp.
Ons dagelijks leven
Hoe vertaal je dit naar jouw dagelijks leven? Vanuit de ‘aardse lijn’: Jezus laat ons zien dat je een eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid hebt. Grenzen trekken is geen egoïsme, grenzen trekken is een gezonde manier van omgaan met je eigen mogelijkheden en beperkingen [48]. Het egoïstische kan hooguit zitten in hóe je jouw grenzen aangeeft. Je hoeft niet alles te kunnen en je hoeft niet altijd voor iedereen klaar te staan. Er is een genoeg. Zelfs voor jou.
Vanuit ‘de Goddelijke lijn’. Jezus laat ook zien dat je mag putten uit de bron die levend water geeft. Hoe zwaar de omstandigheden ook zijn. Ga net als Jezus zitten bij de bron. Híj is de Bron. En daar mag jij bij gaan zitten. Jij alleen met God.
Daarom kan alleen Jezus zeggen: “Komt allen tot mij die belast en vermoeid zijn en Ik zal u rust geven. Leer van Mij.” [49] Als een Jood deze tekst hoort staat hij gelijk aan want volgens de Joden kan alleen God echte, diepe rust geven, shalom geven, en niemand anders. Jezus; de Bron, ‘de rust zelve’.
Hoe verder?
Een vakantie is heerlijk. En daarvan genieten is meer dan goed. School, studie, opleidingen, werk leggen we voor een aantal weken neer. En ook als je geen baan hebt, geen opleiding volgt of niet op vakantie kan gaan, dan is het fijn om uit je dagelijkse routine te stappen. Tot hier en niet verder.
Vakantie is bij uitstek de mogelijkheid om tot rust te komen en, net als Jezus, te gaan zitten. Te gaan zitten bij de Bron.
Vakantie is de gelegenheid om je te oefenen in het grenzen trekken en het leren nemen van rust.
Vakantie is de gelegenheid om bij de Bron te gaan zitten. Om van Hem te leren, om van Hem kracht te ontvangen, om van Hem rust te ontvangen.
Ik heb gezegd: “Toeval bestaat niet”. Tijdens het schrijven van dit artikeltje las ik in de trein ‘toevallig’ dit gedeelte uit het zeer aanbevelenswaardige boek ‘De Weg volgen’, van John Marc Comer. Ik citeer hem: “We moeten onze dagen herinrichten, vanwege de haast, de digitale verslaving en de chronische uitputting die, volgens onze geconditioneerde psyche, normaal zou zijn terwijl die in werkelijkheid te gek voor woorden is. Dit is één manier om over discipelschap in de moderne tijd na te denken: als een gedisciplineerde poging om te vertragen en ruimte te maken voor God zodat Hij jou kan transformeren.” [50] (cursivering IL)
Wat kan jij doen om uit jouw ratrace te stappen, bij de Bron te gaan zitten en te leren van Hem?
[1] Luk. 9:6
[2] Mat. 8:20
[3] Luk. 4:40-42; Luk. 9:11-13
[4] Luk. 4:40-42
[5] Mar. 3:20
[6] Mat. 4:25; Joh. 3:2; Luk. 6:12
[7] Mat. 14:14-17; Mar. 5:22-23; Luk. 4:38; Luk. 4:40; Luk. 9:11
[8] Mar. 5:24; Luk. 12:1
[9] Luk. 4:42; Joh. 6:15
[10] Joh. 4:6
[11] Mar. 3:21-22; Joh. 4:11; Joh. 6:36; Joh. 6:64; Hand. 1:6
[12] Mat. 16:22; Luk. 9:54-55; Luk. 22:49; Joh. 6:41
[13] Mat. 16:23; Mar. 12:13; Joh. 8:6
[14] Mat. 15:32; Mar. 8:2; Mar. 14:34; Luk. 19:41; Joh. 11:35
[15] Mar. 8:9; Joh. 6:10; Joh. 6:22;
[16] Joh. 6:66
[17] Paul Young, the shack
[18] Joh. 4:31
[19] Joh. 4:11
[20] Mat. 5:37
[21] Mat. 14:13-14, 23; Mar. 1:32-38 Mar. 5:24, 30, 36; De focus ging van Jaïrus naar de bloedvloeiende vrouw en vervolgens weer terug naar Jaïrus
[22] Mat. 4:13; Mar. 6:31; Luc. 5:15-16;
[23] Luk. 20:8
[24] Mat. 16:23a; Luk. 4:4, 8, 12; Joh. 6:15
[25] Mar. 4: 38
[26] Joh. 2:2, 11
[27] Luk. 10:38; Joh. 11:5
[28] Mat. 21:17; Mar. 8:12-13
[29] Luk. 10:10-11
[30] Luk. 4:28-30; Joh. 8:59
[31] Nergens in de Bijbel lees je dat Jezus rende; rennen was iets in de oude Oosterse cultuur dat ongehoord was
[32] Mar. 5:24 / Luc. 8:42
[33] Mindfull met Jezus, Philip Troost
[34] Mar. 12:15-17; Mar. 14:60-62
[35] Mat. 5:44; Luk. 6:27-29; Joh. 13:34; Rom 12:19a
[36] Luk. 10:10-11
[37] Mar. 1:35
[38] Luk. 6:27-29; Rom. 12:18-21
[39] Mat. 26:38
[40] Jezus’ uitingen van emoties – VERBONDEN-ZIJN
[41] Joh. 5:19
[42] Luk. 9:1-2; Luk. 10:1
[43] Mat. 12:38-39; Mat. 15:21-28; Mar. 7:24-30
[44] Ps. 13:2-3
[45] Joh. 4:6
[46] Joh. 7:37-38
[47] Jer. 2:13; Mar. 1:35
[48] Zie het artikeltje over ruimte en grenzen
[49] Mat. 11:28
[50] John Marc Comer, De Weg volgen, pag. 172